Czarny Czwartek. Janek Wiśniewski padł

Płytę dostarczyła firma:

Cieszy, że powstał dobrze zrealizowany film o tragicznych wydarzeniach na Wybrzeżu w grudniu `70. Z punktu widzenia dydaktycznego Czarny Czwartek. Janek Wiśniewski padł jest bezcenny, gdyż sugestywnie pokazuje młodemu pokoleniu dramat Polaków buntujących się przeciwko komunistycznej władzy. Masakrę robotników stoczniowych reżyser Antoni Krauze pokazał bardzo realistycznie, metodą paradokumentalną stworzył wrażenie autentyczności obrazów. Dlatego szkoda, że Czarny Czwartek nie w pełni satysfakcjonuje jako dzieło artystyczne. Wprawdzie poszczególne elementy filmu stoją na wysokim poziomie, ale w sumie nie tworzą konsekwentnej dramaturgicznie całości.

Podstawowym problemem filmu Krauzego jest niespójność stylistyczna trzech jego wątków. Obrady biura politycznego ogląda się jak teatr telewizji (znakomity w ramach swojej konwencji), a inscenizację dramatycznych wydarzeń jak paradokument. Z kolei historia rodziny Drywów stanowi właściwie osobny dramat. Na dodatek sceny inscenizowane przeplatają się - według mnie zupełnie niepotrzebnie - ze zdjęciami archiwalnymi. Na ekranie są też wyświetlane napisy rodem z telewizyjnego programu historycznego (informują np. o decyzjach rządu albo miejscu rozgrywanej właśnie akcji).

Ten reżyserski chaos, osłabiający ekspresję filmu, mógł uporządkować (przynajmniej do pewnego stopnia) kompozytor muzyki, poprzez znalezienie wspólnego idiomu dźwiękowego dla poszczególnych scen. Dramaturgicznej ciągłości mogłyby im nadać na przykład bliskie sobie, stopniowo rozwijające się motywy albo współbrzmienia. Właściwie Michał Lorenc operuje nimi w swojej kompozycji, jednak, moim zdaniem, bez pożądanego efektu. Autor Prowokatora większość scen wzbogacił nienachalnym underscorem, opartym w dużej mierze na długich, ciągnących się dźwiękach smyczków. Budują one napięcie, kreują atmosferę niepewności, ale nie mają funkcji spajającej, formotwórczej. Oczywiście łatwo jest podawać przykłady kompozycji o podobnym charakterze, doskonale budujących dramaturgię - Monachium Johna Williamsa, Prorok Alexandre`a Desplat. Ale są to dzieła napisane do filmów mistrzowsko wyreżyserowanych. Michał Lorenc musiał zmierzyć się z nieporównywalnie trudniejszą materią.

Nie rozumiem jednak powodu użycia jednego środka kompozytorskiego w dynamicznych scenach akcji - pauzy generalnej. Słyszymy kwintet smyczkowy, grający w niskich rejestrach motoryczne motywy, które co jakiś czas są urywane. Ten zabieg nie pomaga łączyć scen w sekwencje, a wręcz przeciwnie - rozprasza percepcję widza.

Muzyka Lorenca na pewno dobrze podkreśla emocje, zwłaszcza w najbardziej filmowej części Czarnego Czwartku, przedstawiającej rodzinę Drywów. Jego muzyka nigdy nie wysuwa się na pierwszy plan. Artysta świadomie i z wyczuciem kontroluje siłę jej oddziaływania. Czasem może tylko uderza w nazbyt patetyczne tony (lamentacyjne wokalizy wydały mi się kiczowate, podobnie jak niektóre współbrzmienia kwintetu).

Czarnego Czwartku nie mogę zaliczyć do najlepszych kompozycji naszego wybitnego artysty. Warto jednak przekonać się w kinie, z jak trudnym zadaniem przyszło się Lorencowi mierzyć. Nie jestem nawet pewny, czy możliwym do zadowalającego wykonania.

Tweet