Tomasz Stańko (urodzony 11 lipca 1942 roku w Rzeszowie) - wybitny i wszechstronnie wykształcony polski muzyk jazzowy, kompozytor muzyki jazzowej, klasycznej i filmowej.

Uczęszczał do klasy skrzypiec, fortepianu i trąbki. Ukończył PWSM w Krakowie w klasie trąbki. Mimo klasycznej edukacji muzycznej od najmłodszych lat zafascynowany był jazzem. Jeszcze będąc uczniem szkoły średniej założył z Wacławem Kisielewskim kwartet, z którym wystąpili w klubie Helicon. Zawarł tam znajomość z wieloma muzykami, którzy od 1961 zapraszali go na jam sessions, które systematycznie odbywały się w klubie Pod Jaszczurami. Te częste kontakty zaowocowały zaproszeniem w 1962 do zespołu Jazz Darings, który grał w składzie: Adam Matyszkowicz - fortepian, Jacek Ostaszewski - kontrabas i Wiktor Perelemutter - perkusja. Zespoł Jazz Darings stał się błyskawicznie faworytem polskiego jazzu i zyskał doskonałe rekomendacje (np.na Konkursie Amatorskich Zespołów Jazzowych Polski Południowej zdobyli dwie główne nagrody - zespołową i indywidualną dla Stańki).

W 1963, co okazało się kolejną nobilitacją dla młodego trębacza - został zaproszony do współpracy przez Krzysztofa Komedę. Choć skupiony był wokół własnej muzyki oraz kreatywnej współpracy z Komedą, koncertował i nagrywał wspólnie także z Andrzejem Trzaskowskim, Berntem Rosengrenem, Zbigniewem Namysłowskim. Współpraca (trwała do 1967 roku) nie przeszkadzała, lecz mobilizowała trębacza do twórczych poszukiwań. Dla nowej koncepcji utworzył autorski kwartet (przekształcony później w kwintet), w którym najczęściej grał z basistami (Bronisławem Suchankiem lub Janem Gonciarczykiem), saksofonistami (Januszem Muniakiem i Zbigniewem Seifertem) oraz perkusistą Januszem Stefańskim. Z zespołem tym Stańko wiele koncertował w kraju i zagranicą budując doskonałą bazę dla swoich przyszłych, nowoczesnych koncepcji jazzu.

Dopiero w 1973 rozwiązał stały zespół i przystąpił do realizacji innych, projektów artystycznych. W tym celu powołuje formacje (np. warsztatowy Freeelectronic), które są przy realizacji określonych koncepcji najbardziej przydatne. Współpracuje z Andrzejem Kurylewiczem, Adamem Makowiczem, Januszem Skowronem, Witoldem Szczurkiem, Tomaszem Szukalskim, Edwardem Vesala i Peterem Warrenem. Coraz częściej koncertuje solo, biorąc na siebie ciężar kreacji ekspresyjnej improwizacji.

Jednocześnie jest Stańko artystą, który zapraszany bywa do projektów innych twórców: nagrywa ze Studiem Jazzowym Polskiego Radia (Jana Ptaszyna Wróblewskiego) oraz In Formation (grupą Sławomira Kulpowicza). Swoimi koncertami i nagraniami zdobył ogromną popularność zarówno wśród krytyków jak i publiczności. Koncertuje w Europie, USA i Azji i do swoich kolejnych zespołów pozyskuje muzyków tego formatu, co Cecil Taylor, John Surman, Gary Peacock, Arild Andersson, Daniel Humair, Dave Holland, Don Cherry, Dino Saluzzi, Albert Mangelsdorff, Eddie Gomez, Jan Garbarek, Jack De Johnette, Palle Daniellson.

Nie bez znaczenia jest tutaj pozycja, jaką T.Stańko uzyskał na europejskim rynku jazzowym poprzez nagrania dla prestiżowej monachijskiej wytwórni ECM Records. To dla producenta Manfreda Eichera zrealizował znamienite albumy "Litania" oraz "From The Green Hill", które w katalogu ECM Records są bodaj najważniejszymi (obok nagrań Keitha Jarretta, Jana Garbarka) nagraniami jazzu lat 90-ych.

Ważne miejsce w twórczości Stańki zajmuje także kompozycja muzyki na potrzeby filmu i teatru. Jest autorem ścieżki dźwiękowej m. in. do "Dziury w ziemi", "Trądu", "Pożegnania z Marią", muzyki do spektakli "Wyzwolenie" i "Balladyna", licznych tematów jazzowych. Jest niewątpliwie jednym z najwybitniejszych jazzmanów europejskich. Jego liczne nagrania dla prestiżowych oficyn fonograficznych (ECM Records) oraz udział w jego projektach (np."Litania") wybitnych muzyków świadczą o szczególnej roli jaką Stańko i jego muzyka odgrywają we współczesnym jazzie.

W roku 2004 Tomasz Stańko został uhonorowany przez ówczesnego Prezydenta Polski - Aleksandra Kwaśniewskiego, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, drugiego co do ważności polskiego odznaczenia cywilnego. Jesienią 2004 r. Stańko wystąpił jako kurator dwóch międzynarodowych festiwali w Polsce: ?Podpisano: Stańko? w warszawskiej Fabryce Trzciny i Jesieni Jazzowej w Bielsku Białej. Obie imprezy udały się nadzwyczaj i zostały entuzjastycznie przyjęte przez publiczność i media branżowe.

Od lat Tomasz Stańko uważany jest za jednego z najwybitniejszych żyjących jazzmanów na świecie.


PS: z uwagi na niezwykle szeroką działalność Tomasz Stańki, udział w olbrzymiej ilości projektów, poniżej podajemy tylko związki jazzmana z muzyką filmową, którą skomponował, oraz podajemy nagrody i nominacje do nagród, które otrzymał za swoje kompozycje.



FILMOGRAFIA - Muzyka Filmowa:

2004 - A Ty?
2001 - Reich
2001 - Cisza, Naznaczeni
1999 - Egzekutor
1999 - O Palec
1997 - Łóżko Wierszynina
1993 - Pożegnanie z Marią
1975 - Obrazki z Życia
1971 - Trąd
1970 - Warianty
1970 - Dziura w Ziemi
1969 - Jak Zdobyć Kobietę, Pieniądze i Sławę
1966 - Klub Profesora Tutki


NAGRODY - Muzyka Filmowa:

2001: Cisza, Naznaczeni - nominacja za muzykę do nagrody Orzeł 2002
1999: Egzekutor - nominacja za muzykę do nagrody Orzeł 2000
1997: Łóżko Wierszynina - nominacja za muzykę do nagrody Orzeł 1998
1993: Pożegnanie z Marią - nagroda za najlepszą muzykę na FPFF w Gdyni

biografię przygotował i opracował Adam Krysiński